Bu hafta dünyanın popüler ekonomi konularından biri, helikopter para (helicopter money) idi. Bu meraka vesile ise, FED eski Başkanı Ben Bernanke ile Japonya Başbakanı Shinzo Abe’nin Tokyo’da bir araya gelmesi oldu. Zira ikilinin buluşması, Japonya’ya helikopter para yağdırılacağına dair dedikodulara mahal verdi.
Sonuçta, deflasyonla boğuşan bir ekonominin lideri ile lakabı “Helikopter” olan uzman isim birleşmişti.
FARKLI BİR FORMÜL
Helikopter para, malum yeni bir tartışma değil, neredeyse 50 yıllık mesele. Babası Milton Friedman, abisi Ben Bernanke…
Friedman’ın “gökten dolarlar yağsa” benzetmesini 2002 yılında bir konuşmasında adresleyerek helikopter para kavramını o dönem gündeme taşıyan Bernanke, ekonomiyi ve enflasyonu canlandırma bağlamında, “gerekirse böyle bir metot da var” demeye getirmişti.
İşte söz konusu kavramın, tatsız tuzsuz dünya ekonomisinin bin türlü çözümü ve bilinmeyen arazileri deneyen konjonktüründe yeniden hatırlara geldiğini görüyoruz. Geçtiğimiz aylarda Avrupa’da da bolca kulakları çınlatılan helikopter para, Avrupa Merkez Bankası Başkanı Draghi’nin kendisini “enteresan” bulmasıyla epey ilgi çekmişti. Zaten hayalleri sahici sahici süsleyen isminin doğası gereği, merak uyandırmaması da sanırım garip olurdu.
Bu bağlamda arama motorlarında meraklıların bir kısmını hayal kırıklığına uğratıyor olsa da, helikopter para, maliye politikasının para yaratarak finanse edilmesi anlamına gelen farklı bir formül. Bu noktada önemli detaylardan biri ise, para stokundaki artışın bu formülde kalıcı olması…
HASTA JAPON EKONOMİSİ
Konunun son zamanlarda Japonya üzerinden dünya gündemine düşmesi ise, sadece Helikopter Ben’in Tokyo’ya uçması nedeniyle değil elbet. Japonya dâhil birçok enflasyon yaratamayan ekonomide, negatif faizi dahi deneyen politikaların işe yaramıyor olduğu görüşü…
Tabii negatif faiz uygulamasının, etkilerinin tam kavranabilmesi için henüz olgunlaşmamış olması da mümkün ancak nekahet umudu ötelendikçe de, bir şekilde yeni devalar aranıyor.
Nitekim Japonya’da enflasyonun, en son açıklanan (Mayıs) manşet verisiyle gömülmeye devam ettiği görülüyor. 3 aydır üst üste negatif gelen yıllık oran, son durumda %-0,4 olurken, enflasyonun ülkede 3 yıl sonra yeniden negatif bölgeye geçtiğini gösteriyor.
Bakıyorsunuz; büyüme tarafında da hayır yok. 2015 yılında ufak da olsa ümit veren ekonomik gelişim, 2016 ilk çeyreğinde %0,1’lik yıllık bazda hız kaydederek kendini de, umutları da zayıflattı. Bu doğrultuda Japonya’nın bu hafta beklentilerini de aşağı yönlü revize ettiğine de şahit olduk. Hükümet, bu mali yıl için %1,7 büyüme bekliyor iken, ümidini artık %0,9’a bağladığını duyurdu. Enflasyon beklentisini de, %1,2’den %0,4’e çekti.
Anlayacağınız, Japonya’da işler bu sene afiyette gitmiyor.
Haliyle bu durumda da, ekonomi politikalarında çeşitli arayışlar devam ediyor. Bu kapsamda, kıpırdamayan dev ekonomi maliye politikasından büyük medet umarken, borç harç sahibi Japonya için helikopter paranın hem yerinde hem de son çare olduğunu düşünenler çıkabiliyor. Bununla birlikte, tüm bu düşünce ve iddialara, bir hükümet yetkilisi tarafından “gündemde yok” yanıtı geldiğini vurgulamak gerekiyor.
ABE GÜÇLENDİ
Japonya gündeminin bu hafta bu gelişmelerle yetinmediğini de ekleyeyim. Zira siyasi arenada da, seçimle galibiyet elde eden Abe koalisyonunun güç tazelediğine şahit olduk. Hemen ardından da, bağlantılı olarak, ekonominin çok yakında yeni bir canlandırma planına sokulacağı bilgisi geldi. Bildiğiniz gibi Japonya, son yıllarda Abenomics reformları kapsamında yol almaya çalışırken; maliye politikası, para politikası ve yapısal reformlar üçlüsünden istifade etme gayretinde… Gelinen nokta hayallere henüz uzak iken, Abe’nin ekonomiyi yeni dönemde pekişen bir heyecanla önceleyeceği düşünülüyor.
Bu kapsamda, Abe’nin bir danışmanına göre riskli bir kumar olan helikopter paranın, ilgili pek çok soru işareti eşliğinde bugünün mercii olmayacağı netken, klasik üçlü reform ayağının yoluna devam edeceği görülüyor.
Şimdi kafalardaki sual ise, tadı kaçmış Abenomics’in nasıl canlanıp canlandıracağı… Yaşlanan nüfusu, zayıflayan verimliliği ve yığılmış borçlarıyla dertli Japonya, vazgeçemediği Abe’den bu konuda hala bir cevap bekliyor.
[Yeni Şafak, 12 Temmuz 2016]
