2014 yılında dış ticaret destekli bir büyüme telaşı yaşadık, yaşıyoruz. Bu telaş ilk yarıda gayet tatlıyken, 2. yarıda tadımız, büyük bölümü dışsal olan bazı olumsuzluklar nedeniyle kaçtı. Hatırlarsanız, net ihracatın büyümeye yaptığı etkinin azaldığını, bu nedenle de durumun zorlaştığını ifade etmiştim. Cuma günü açıklanan TÜİK Eylül dış ticaret istatistikleri de, Ç3 görünümünü netleştirerek beklentilerimizi doğruladı. Şimdi detaylar…
NET İHRACAT 3. ÇEYREKTE CİMRİLEŞTİ
Öncelikle genel resme bakacak olursak, bu dönemde $ bazındaki nominal rakamlara göre, ihracatın yıllık %3,2 artarken, ithalatın ise %3 daraldığını görüyoruz. Gerek ihracat gerekse ithalattaki bu değişim oranları, ilk yarıdaki olumlu dış trendin zayıfladığını onaylıyor. Bu durumda, Ç3 büyümemiz net ihracattan yine katkı alacak ancak daha düşük bir puanla…
Şimdi resmin ayrıntılarına inerek, neler olmuş anlayalım. Önce kısaca ithalat… İthalattaki düşüş hızının kendini geriye çekmesinde, altının etkin olacağını daha önce belirtmiştik. Bununla birlikte, diğer bazı sektörlerde yaşanan yukarı yönlü ithalat hareketlerinin de etkileri oldu. Ve sonuçta ithalat, Ç2’deki sert inişine Ç3’te bir fren bastı.
SORUNLAR ÇEVREMİZİ SARARKEN
Bu dönemde büyük ölçüde dış gelişmelere endeksli olan ihracat tempomuzun arka planında ise çeşitli faktörler yatıyor ancak bayrağı taşıyan, Irak pazarı… IŞİD olaylarının büyüdüğü Ç3’te, Irak’a ihracatımızın ne yoğun bir kan kaybına uğradığına, rakamlar şahit.
2013 yılında 0,7 puanla yıllık ihracat hızımıza en büyük desteği veren Irak pazarı, Haziran’da patlak veren olaylarla, 2014 ilk yarısında katkısını 0,5 puana indirmişti. Ç3 ise tepetaklak: Bu dönemde Irak’a ihracatımızın yıllık hızımıza etkisi -2,2 puan! İlk 3 çeyrek toplamında ise, -0,4 puan.
Bununla birlikte, şu bağlantılı durumu da gözden kaçırmayalım: Irak kararırken, İran ihracatımız ise, altın çağını yaşıyor. 2013 yılı ve 2014 ilk yarısında hızımızı eksi puanlarla kesen İran pazarı, Ç3’te ihracat büyümemize 0,5 puan ikram etmiş.
İşte burada, tam anlamıyla ayrıştırmak zor olsa dahi, Irak kaynaklı bir durum beliriyor. Irak pazarındaki negatif puanın bir kısmının, trafik sapmasıyla burada telafi edildiği söylenebilir. Dolayısıyla, Irak’ta kan kaybı bariz ancak kurtarılan canlar da var.
Avrupa ise, bu dönemde yine Almanya ve İngiltere gibi en çok destek aldığımız ülkeleri barındırıyor ancak veriler, katkı puanlarında düşüşler olduğuna işaret ediyor. Ç3’te bir tempo kaybı var…
Öte yandan, Rusya’daki düşüşümüz malum. 2013’te artı destek veren Rusya pazarı, bu yıl bizi aşağıya çekiyor. Ç3 de, bu şekilde… Keza, BAE’de de, altın kaynaklı daralmamız büyümüş durumda…
2015’e 1 çeyrek kala, olumsuzlukları kısmen bertaraf eden güzel veriler de var. ABD pazarımızdaki çift haneli hareketlilik, bu dönemde hızımıza 0,6 puanlık katkı yaparak ön sıralara çıkmış. Mısır ve S. Arabistan ise, pozitif katkı vermeye başlayan ülkeler olarak dikkat çekiyor. Ayrıca, İspanya ve Türkmenistan’da bir tempo artışı var. Son olarak, bu yıl hızlanan Romanya ve Belçika pazarlarımızın, Ç3’te de bu eğilimi sürdürdüğünü belirtelim.
SON ÇEYREĞE İLK SELAM
Bu arada TİM de, Cumartesi günü Ekim ayı ihracat rakamlarını açıkladı. Tüm olumsuzluklara rağmen, son çeyreğe fena bir giriş yapmamışız: İhracat Ekim’de yıllık bazda %6,7 artmış.
Gönül isterdi ki; Irak pazarı da bu rakama can versin. Ancak Irak’ta %23 d&
