Yaklaşık iki haftadır Amerikan kamuoyu ülkenin hava sahasında gözetlenen Çin’in ‘casus’ balonuyla meşgul hale geldi. Halkın balonu çıplak gözle gözlemlemesiyle gündemin ilk sırasına oturan balonun Amerikan hava sahasında seyretmesi ABD’yle Çin arasında yeni bir diplomatik kriz alanı haline geldi. Dışişleri Bakanı Antony Blinken Çin’e planladığı geziyi iptal ederek tepki gösterdi. Kamuoyunda balonun neden bir an önce düşürülmediği şeklinde oluşan baskılar karşısında Beyaz Saray balonun vurulmasının sivil halka zarar vermesini istemediklerini söyledi. Balonun ülkeyi baştan başa geçtikten sonra Atlantik Okyanusu üzerinde vurularak parçalarının toplanması sonrasında bu hafta sonu 3 farklı objenin benzer biçimde savaş uçaklarıyla vurulması casus balon krizinin büyüdüğünü gösterdi. ABD’yle Çin arasındaki istihbarat savaşlarının bu şekilde yeni bir boyut kazanması iki ülke arasındaki güç mücadelesinin konvansiyonel alanlar dışında siber, uzay ve Arktik gibi ileri teknoloji gerektiren alanlara da sıçradığına işaret ediyor.
Çin bu balonun kendisine ait olduğunu kabul ederken aracın hava koşullarını takip etmek için kullanıldığını ve rotasından çıkarak Kuzey Amerika’ya yöneldiğini savunuyor. Kuzey Amerika Hava Savunma Komutanlığı Kanada ile iş birliği yaparak düşürdüğü balonun üst düzey sensörler ve antenlerle birlikte güneş enerjisi kullanan panellere sahip olmasının istihbarat donanımını ispatladığını söyledi. Amerika’nın bu olayın istisnai bir durum olmadığını ve Çin’in dünyanın farklı kıtalarında 40 civarında farklı ülkeden istihbarat toplamak için balon yöntemini kullandığını da açıkladı. Çin’in balonlarının uçakların üzerindeki irtifalarda uçabilmesi radara yakalanmalarını engelliyor ve çok düşük maliyetli araçlar olduğu için tercih edildiği belirtiliyor. Çin ABD’nin askeri operasyonla balonları düşürmesinin aşırı tepki olduğunu savunurken Başkan Biden ve Kanada Başbakanı Trudeau, Kuzey Amerika semalarını korumaya kararlı olduklarını söylediler. Kuzey Amerika’da ilk kez hava araçlarının bu şekilde vurulması da muhtemel krizlerin yeni çatışma alanları yaratacağına işaret ediyor.
Düşürülen ilk balonla ilgili Çin’in casus balonu olduğu konusunda kesin konuşan ABD’li ve Kanadalı yetkililer hafta sonu Alaska, Kanada ve Michigan eyaleti üzerinde vurulan cisimlerle ilgili net açıklama yapmadı. Daha önce ABD’nin askeri tesislerinin üzerinde gözlemlenen ve ‘açıklanamayan hava olgusu’ şeklinde isimlendirilen cisimlerle ilgili Amerikan Hava Kuvvetleri Kongre’ye bilgi vermişti. Halk arasında UFO olarak adlandırılan bu cisimlerin kaynağı konusunda birçok spekülasyon yapılırken Pentagon kesin kaynağını tespit edemediklerini açıklamıştı. Bu cisimlerin son günlerde bu şekilde vurulması Kuzey Amerika Hava Savunma Komutanlığı’nın radarlarının hassasiyetini artırdığı için daha fazla cisim tespit etmesiyle açıklanıyor. Bu cisimlerin dünya dışından olmadığını kesinlikle söyleyebilir misiniz sorusuna Hava Kuvvetleri’nin verdiği cevap ilginç: ‘şu aşamada hiçbir şeyin kesin reddetmiyoruz.’
Bu cisimlerin Çin’in casus balonu gibi istihbarat toplamak için kullandığı araçlar olduğunu kabullenmek Biden yönetimi üzerinde buna misliyle cevap verme yönünde bir baskı oluşturacaktır. Bu yüzden Amerikan ordusunun şimdilik temkinli olduğunu söylemek mümkün ancak Çin’in gerek siber gerek uzay kapasitelerini geliştirdiği ve Arktik bölgesinde hakimiyet için hem ABD hem de Rusya’yla yarıştığı biliniyor. Buna karşın ABD’nin Ukrayna savaşı üzerinden Çin’e Tayvan konusunda gözdağı verdiği biliniyor. Muhtemel bir ilhak girişiminde Çin’in ordusu ve donanması itibariyle avantajlı olduğu bir gerçek ancak ABD’nin Çin’e ağır bir bedel ödetmek isteyeceği de açık. Biden yönetiminin Japonya, Güney Kore, Filipinler ve Hindistan’la ilişkilerini derinleştirerek Çin’in bölgesindeki etkisini dengelemeye ve nihai olarak kırmaya çalıştığı biliniyor.
Çin’in Amerika’nın politikasına askeri güç kullanarak karşılık vermekten kaçınmasına rağmen ABD’nin hava sahasını ihlal ederek istihbarat toplamaya çalışması mücadelenin farklı alanlarda devam edeceğini gösteriyor. Çin’in ileri teknolojileri kullanarak asimetrik avantaj elde etme çabasının siber alanda ne kadar agresif biçimde devam ettiği kamuoyuna yansımıştı. Uzayda da savaş kabiliyetlerini geliştiren ve yüksek teknolojiye sahip uyduları dünya yörüngesine yerleştiren Çin’in dünyanın her kıtasında radara yakalanmayacak havadan casusluk araçları da geliştirdiği anlaşılıyor. Bu durum büyük güçler arasındaki mücadelenin ne kadar farklı alanlarda devam ettiğini ve muhtemel bir çatışmanın konvansiyonel boyutu dışında üstünlük sağlaması çok daha zor tarafları olacağını gösteriyor.
Ülkemizde yaşanan deprem felaketinde hayatını kaybedenlerin yakınlarına sabır, yaralılara acil şifalar diliyorum. Bu büyük afetin açtığı derin yaranın bir an önce sarılması ümidiyle ülkemize tekrar geçmiş olsun.
[Yeni Şafak, 15 Şubat 2023]
