5 Soru: 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı

1. 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı nedir?

“2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı”, 24 Aralık’ta Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile Resmi Gazete’de duyuruldu ve yine aynı tarihte Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum kamuoyuna açıklandı. Açıklanan belge dünyada yükselen bir trend olarak dikkat çeken akıllı şehir kavram ve uygulamalarının Türkiye’de de yeni bir şehir yönetim yaklaşımı olarak ortaya koymaktadır. Yine açıklanan bu belge Türkiye’nin bu yeni yönelim ve ilerleyişten geri kalmaması amacıyla hazırlanmış bir stratejik hedef ve eylem planıdır. Bu doğrultuda Türkiye’de var olan yahut olması planlanan akıllı şehir politikalarına dair daha kapsamlı ve bütüncül bir yol haritası ortaya koymaktadır. Böylelikle belirlenen ortak hedef ve politikalar ile uyumlu yatırım ve faaliyetlerin öncelenmesi hedeflenmektedir. Dolayısıyla odağında “Etkin ve Sürdürülebilir Akıllı Şehir Yönetişimi” ve “Yetkin ve Üreten Akıllı Şehir Ekosistemi” olan bir strateji ile tüm paydaşlar için ortak bir vizyon ve yol haritası, sistematik bir plan ve ulusal bir “akıllı şehir” anlayışı geliştirmektedir. Nihai hedef ve vizyon ise “Hayata Değer Katan Yaşanabilir ve Sürdürülebilir Şehirler”dir. Ayrıca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı koordinasyonunda hazırlanan bu eylem planı, Türkiye’nin ilk, dünyanın ise dördüncü Akıllı Şehir stratejisi ve eylem planıdır.

2. Akıllı şehir kavramı nedir?

Dünyada şehir nüfuslarının hızla artması ortaya yeni problemler çıkarmaktadır. Bu problemlerin başında ise kısıtlı kaynakların kullanımı ve çevreye verilen zarar gelmektedir. Dolayısıyla geleceğin şehirlerinin çevreyi, kaynakları ve kalkınmayı sürdürülebilir hale getirmesi, daha sağlıklı ve kaliteli bir yaşam ortaya koyması adına yeni bir yaklaşım ihtiyacı doğmaktadır. Akıllı şehir kavramı da bu noktada doğmuştur.

Dünya genelinde akademisyenler, sivil toplum kuruluşları, belediyeler veya uluslararası örgütler, akıllı şehirleri farklı olarak tanımlamakta ve kendi akıllı şehir tanımlamalarını oluşturmaktadırlar. Dolayısıyla tek bir tanım olmamakla beraber akıllı şehir kavramı konseptten ziyade bir yaklaşım olarak ön plana çıkmaktadır. Örneğin bir tanıma göre akıllı şehirler, yönetim, eğitim, sağlık, kamu güvenliği, emlak ulaşım ve kamu hizmetleri gibi bir şehrin kritik altyapı bileşenlerini ve hizmetlerini daha bilinçli ve etkileşimli hale getirmek için bilgi ve teknolojilerini verimli ve etkili bir biçimde kullanılmasıdır.

Yine farklı bir tanıma göre tüm kritik altyapılarının koşullarını izleyen ve bütünleştiren, kaynaklarını daha iyi optimize eden, önleyici plan yapabilen ve kendi güvenliğini temin edebilen şehirler akıllı olarak tanımlanmaktadır.

Avrupa Komisyonu’na göre ise akıllı şehirler, sürdürülebilirlik, ekonomik gelişim ve yaşam kalitesi faktörlerine bağlı olarak tanımlanan ve şekillenen bir kavramdır. Bu tanımda akıllı şehir hedeflerinin fiziki altyapı, beşeri ve sosyal sermaye, bilgi ve iletişim teknolojileri altyapıları aracılığıyla sağlanabileceği vurgulanmaktadır.

Eylem planı da bu noktaya dikkat çekerek kendi akıllı şehir tanımını yapmaktadır. Buna göre “Paydaşlar arası işbirliği ile hayata geçirilen, yeni teknolojileri ve yenilikçi yaklaşımları kullanan, veri ve uzmanlığa dayalı olarak gerekçelendirilen ve gelecekteki problem ve ihtiyaçları öngörerek hayata değer katan çözümler üreten daha yaşanabilir ve sürdürülebilir şehirler” akıllı olarak tanımlanmaktadır.

3. Eylem planının önemi nedir?

“2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı” iki açıdan büyük bir önem taşımaktadır.

Bunlardan ilki, Türkiye’de artık akıllı şehirlerin önemi kavranmış ve şehir yönetimi açısından bu doğrultuda bir dönüşüm yapılması hedef olarak belirlenmiştir. Bu noktada artık yerel yönetimlerden beklentiler basit belediyecilik faaliyetlerini aşmakta, kapsayıcı ve bütünlüklü bir şehir yönetimi yeni beklenti haline gelmektedir. Bir diğer ifadeyle yerel yönetimler ve belediyeler günümüzde kalkınmadan sosyal hayata, çevreden güvenliğe kadar her ihtiyacı kapsayan toplu bir şehir yönetimi beklentisinin adresi olarak görülmektedir. İşte bu beklentinin karşılanması, bu eylem planı ile bir hedef olarak ortaya koyulmuştur.

Eylem planının diğer önemi ise akıllı şehir yaklaşımı ve “Hayata Değer Katan Yaşanabilir ve Sürdürülebilir Şehirler” vizyonuyla ulusal düzeyde ve bütüncül bir stratejik plan üretilmiş olmasıdır. Bu da dünyada yükselen bir trend olarak dikkat çeken değişim ve dönüşüm sürecinin artık tüm Türkiye’de geçerli olacak kapsamlı bir programa dönüşmüş olması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla Türkiye, artık kendine yeni bir şehircilik anlayışı ve hedefi koymuş ve bu hedefe nasıl gidileceğinin yol haritasını makro planda çizmiş bulunmaktadır.

4. Eylem planı ile ortaya koyulan stratejik amaçlar nelerdir?

Eylem planı dört stratejik amaç belirlemektedir. Bu doğrultuda stratejik amaçlar:

• Etkin akıllı şehir ekosistemi oluşturulması,
• Akıllı şehir dönüşüm kapasitesinin artırılması,
• Akıllı şehir dönüşümünde kolaylaştırıcı ve yönlendirici ortam oluşturulması,
• Şehircilik hizmetlerinde akıllı şehir dönüşümünün sağlanmasıdır.

Bu dört stratejik amaçla ise akıllı şehir ekosistemi yönetişim mekanizması ve bütüncül bir mali yönetim kurularak sürdürülebilir bir akıllı şehir temeli oluşturmak hedeflenmektedir. Yine teknoloji üreticileri, çözüm ve hizmet sağlayıcılarının ve vatandaşların akıllı şehir doğrultusunda dönüşüm bilgi, birikim ve kapasitesinin artırılması ve bunun paralelinde mimariden paydaşlar arası iş birliği, etkileşim ve koordinasyona kadar akıllı şehir temelinde yeni bir mekanizmanın oluşturulması amaçlanmaktadır. Bir diğer önemli hedef ise tüm paydaşların katılımı ile şehir yönetiminde ve hizmetlerinde bütüncül bir yaklaşım ve anlayış inşa edilmesidir.

5. Planlanan eylemler nelerdir?

Eylem planı kapsamında toplam 40 eylemin hayata geçirilmesi planlanmaktadır. Bu eylemler arasında en dikkat çekenleri her şehrin kendine özgü bir yerel strateji ve yol haritasının hazırlanması, değerlendirme modeli olarak bir akıllı şehir endeksinin oluşturulması, Akıllı Şehir Teknoloji Radarı gibi sürdürülebilirlik amaçlı takip mekanizmalarının kurulması, insan kaynağı kapasitesi ve niteliğinin artırılması, akıllı şehir bileşenlerinin hem nitelik hem de nicelik açısından geliştirilmesidir. Ayrıca akıllı şehir dönüşümüne yönelik gerek kamu gerekse özel sektöre istenilen uygun ortamın oluşturulması ve gerekli teşviklerin verilmesi de diğer eylemler olarak dikkat çekmektedir.