IMF’ye göre; Türkiye 2024’te 1,34 trilyon dolarlık ekonomik büyüklüğüyle küresel sıralamada 17. sırada bulunuyor. Türkiye, 800 milyar dolarlık dış ticaret hacmi ve 80 binden fazla yabancı yatırımcı firmasıyla küresel ekonomide önemli bir yer tutuyor. İstihdamın ulaştığı 32 milyonluk hacme 120 milyar dolarlık hizmet ihracatı eşlik ediyor. Dünyanın en büyük sekizinci tarım ekonomisi olarak 35 milyar dolarlık ihracat yapan Türkiye, küresel sanayi devleri arasında 360 milyar dolarlık üretim değeriyle 12. sırada yer alıyor. Satın alma gücü açısından gelecek yıllarda 9. sıraya yükselmesi beklenen Türkiye’nin potansiyelinin yüksek olduğunu söylemek mümkün.
YENİ BİR EŞİĞE GELİNDİ
Türkiye’nin mevcut ekonomik altyapısında 266 milyar dolarlık yabancı yatırım stokunun önemli bir yeri bulunuyor. Birçok Avrupa ülkesinin Türkiye’de yatırımları ve firmaları yer alıyor. Uzun yıllardır Türkiye’ye yatırım yapan Batılı ülkeler teknoloji transferi ve yetiştirdikleri insan kaynağıyla ülkenin kalkınmasına katkı sunuyor. Türkiye’nin yurtiçi yatırım stokuna eşlik eden ve 2010’lardan sonra ciddi bir miktar haline gelen Türk yurtdışı yatırımları ülkenin gelişimiyle benzerlik gösteriyor. 2022 sonunda 50 milyar doları aşan Türkiye’nin yurtdışı yatırımları yeni bir eşiğe gelindiğine işaret ediyor. Türkiye müteahhitlik şirketlerinin 133 ülkede ortalama yıllık 35 milyar dolarlık proje hacmine ulaşması da bu açıdan değerlendirilebilir. 11.717 projeyi tamamlayan ve 500 milyar dolarlık hacimle küresel düzeyde diğer aktörlerle yarışan Türkiye firmaları ülkenin inşa kapasitesini diğer coğrafyalara taşıyor.
YURT İÇİNDEKİ YABANCI YATIRIMLAR
2023’te 13,5 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırım Türkiye’ye geldi. Toplam yabancı yatırımcı stoku 266 milyar doları aşarken toplam yatırımcı firma sayısı 80 bin oldu. Türkiye’deki firma sayısının 2,4 milyon olduğu göz önüne alındığında yabancı firmaların yüzde 3’lük paya sahip olduğu görülüyor. Hollanda, Belçika, İngiltere, İsviçre, Azerbaycan, ABD ve Almanya gibi ülkeler en büyük yatırımcılar olarak öne çıkıyorlar. Avrupa ülkeleri toplam yatırımların yüzde 70’e yakınını yaparken Çin, BAE, Katar ve Suudi Arabistan gibi ülkelerin de Türkiye’de yatırımları bulunuyor. Son dönemde Batı Asya’dan ciddi anlamda yatırım çeken Türkiye, Çin’den gelen yatırımlarda da 15 milyar dolarlık yatırım stokuna erişti. Ülkeler finans, imalat sanayii ve enerji merkezli yatırımlar yaparak Türkiye’nin gelişen sektörlerine finansman aktarıyorlar. Türkiye’nin en büyük dış ticaret ortağı olan Avrupa’nın en fazla yatırım yapan kıta olması da şaşırtıcı değil. Benzer bir eğilimi Türkiye’nin yurtdışı yatırımlarında görmek mümkün.
DIŞ YATIRIM PROFİLİ
2001’de Türkiye’nin toplam yurtdışı yatırımları 4,58 milyar dolarlık stoka sahipti. En fazla yatırım yapılan ülke 1,4 milyar dolar ile Hollanda olurken Azerbaycan (569 milyon dolar), İngiltere (482 milyon dolar) ve Kazakistan (417 milyon dolar) ikinci, üçüncü ve dördüncü sırada yer alıyordu. En fazla yatırım yapılan sektörler ise bilgi ve iletişim (1,44 milyar dolar), imalat (1,36 milyar dolar) ve madencilik (804 milyon dolar) oldu. 2001-2022 döneminde Türkiye’nin yurtdışı yatırımları 10 kattan fazla artarak 50 milyar dolar sınırını aştı. Yatırım yapılan ülke sayısı ve sektörler farklılaşırken 180 bine yakın kişi bu yatırımlarla yurt dışında istihdam edildi. Toplam üretim değeri açısından daha büyük bir rakama erişen Türkiye yatırımları farklı kıtalara yayılarak ticaret kültürünün gelişmesine katkı sundu. 2010’da 20 milyar dolar seviyesinde olan toplam yurtdışı yatırımlarının 2022’de 50 milyar doları aşması ve 2023’te 54 milyar dolara yaklaşması yıllık ortalama 3 milyar dolarlık yatırım yapıldığını gösteriyor. Ülkelere göre yatırım stoklarına bakıldığında Hollanda (21,23 milyar dolar), İngiltere (4,451 milyar dolar), Almanya (2,888 milyar dolar), ABD (2,684 milyar dolar), Rusya (1,566 milyar dolar), Cezayir (1,42 milyar dolar) ve Kazakistan (1,007 milyar dolar) öne çıkıyor. Sektörlere göre hacim incelendiğinde ise hizmet sektörünün bütün halinde 41,64 milyar dolar ve imalat sanayinin 9,121 milyar dolar olduğu görülüyor.
Alt sektörlere göre Türkiye’nin yatırımlarına bakıldığında finans ve sigorta (35,648 milyar dolar), imalat (5,903 milyar dolar), madencilik (3,234 milyar dolar), perakende ticaret (2,236 milyar dolar), metal sanayi (1,821 milyar dolar), tarım ve gıda (1,207 milyar dolar) ve ulaştırma (764 milyon dolar) olduğu anlaşılıyor. Ülkelere göre farklılık göstermekle birlikte Avrupa ülkelerindeki yatırımların finans ve sigortacılık alanında yoğunlaştığını ve en fazla yatırımın Hollanda’ya yapıldığı görülüyor. Türkiye-Hollanda dış ticaret ve Hollanda’nın Türkiye yatırımlarında da benzer bir eğiliminin olduğunu söylemek mümkün. Özellikle Hollanda’nın Türkiye’deki yatırım stoku 30 milyar dolara yaklaşmış vaziyette. Toplam dış ticaret hacmi de 2023’te 12 milyar doları aşarak tarihi yüksek seviyelerine geldi. Genel hatlarıyla Türkiye’nin yurtdışı yatırımları değerlendirildiğinde dış ticaret profili ve yurtiçi yatırımlarıyla benzerlik gösterdiği söylenebilir. İlerleyen dönemde Türkiye’deki yatırım ortamının güçlenmesi ve düşen enflasyonla birlikte yurtdışı yatırımları da ivme kazanabilir.
YENİ FIRSATLAR KAPIDA
2020-2023 dönemi tedarik, enerji ve gıda krizlerine neden oldu. Bu sebeple Fed ve Avrupa Merkez Bankası faizleri tarihi yüksek seviyelere çıkardı. 2024’te faizlerin düşmesi ve yatırım ortamının kuvvetlenmesi bekleniyor. Türkiye’deki hem iç hem de dış yatırımlarda da benzer bir eğilim güç kazanabilir. Fiyat istikrarının sağlanması ve öngörülebilirliğin artması ise mevcut yaşanabilecek eğilime daha pozitif yansıyacaktır.
[Yeni Şafak, 2 Şubat 2024]
