Orta Vadeli Program (OVP) gelecek üç yıllık süreçte temel verileri, hedefleri ve öngörüleri içinde barındırmaktadır. Büyüme, istihdam, fiyat istikrarı ve kamu maliyesi gibi ekonominin farklı dayanaklarının nasıl bir şekilde geliştirileceği OVP’de yer alır. 2024-2026 yılları arasındaki dönemi içeren program fiyat istikrarı temelli olarak tasarlanmıştır. 2021’in sonlarından itibaren ciddi bir problem alanına dönüşen enflasyonu kontrol altına almak için işleme alınan önlem ve tedbirleri sıralayan OVP fiyat istikrarını sağlamayı hedefliyor. Enflasyonu orta vadede tek haneye düşürmeyi, iş ve yatırım ortamını iyileştirmesi ve mali disiplini korumayı odağına alan program afetlerle etkin mücadeleyi konu ediniyor. 2026’da yüzde 8,5’lik enflasyon, 1.3 trilyon dolarlık milli gelir, 15 bin dolara yaklaşan kişi başı gelir ve 300 milyar dolarlık ihracat hedefini ortaya koyan program yeşil dönüşüme vurgu yapıyor.
Enflasyon Tek Hane
2022’de Türkiye 1,95 milyon kişiye istihdam sağlayarak toplam istihdam edilen nüfusu 31 milyonun üzerine taşıdı. 2020’de salgın nedeniyle 26 milyona kadar düşen toplam istihdam iki yıllık süreçte 5 milyon kadar artarak önemli bir ivme kazandı. 2024-2026 döneminde ise istihdamın 35 milyona yaklaşması hedefleniyor. İşsizliğinde yüzde 9’lar seviyesine doğru düşüşü bekleniyor. 2021’de yüzde 36, 2022’de yüzde 64 ve 2023’te yüzde 58-65 aralığında seyreden yıllık enflasyonun 2024’te yüzde 33, 2025’te yüzde 15 ve 2026’da yüzde 8,5’e düşürülmesi amaçlanıyor. Bütçe, cari açık ve kamu maliyesi gibi alanlarda benzer iyileşmeleri de içeren hedefler bulunmaktadır. Milli gelirin 2023’te 1,07 trilyon dolara ulaşması sonrası 2026’da 1,3 trilyon dolara yükselmesi ise uluslararası kuruluşların Türkiye tahminlerinin üzerinde yer alıyor. IMF’ye göre 2028’de Türkiye’nin milli gelirinin 1,33 trilyon dolar olması düşünülüyor. Ancak 2025’te açıklanacak yeni OVP’de büyük ihtimal milli gelir tahmini 1,5 trilyon dolar olacaktır. Mevcut eğilim kişi başı gelirde de 18 bin dolara yaklaşacağını gösteriyor.
Ekonomik büyüme tahminlerinde geçen senelere kıyasla daha dengeli bir ortalamanın (% 4-5) hedeflendiği görülüyor. Enflasyonla mücadeleyle bağlantılı olan talebin dizginlenmesi açısından mevcut büyüme hedeflerinin kabul edilebilir olduğu söylenebilir. Ekonomik büyümeyle bağlantılı olarak 2024-2026 arasında istihdamın yıllık ortalama 900 bin artması bekleniyor. Türkiye ölçeğindeki bir ekonomi için iş yaratma kapasitesi göz önüne alındığında dengeli ekonomik büyüme ve istihdamın tercih edildiği görülüyor. Yıllık üniversite öğrenci mezun sayısına göre dengeli bir büyüme ve istihdam tercihinin enflasyonla mücadeleye yardımcı olması beklenebilir.
Sağlıklı ve Verimli Dönüşüm
Güçlü, istikrarlı, sürdürülebilir ve kapsayıcı ekonomik büyümeyi temel amaçları arasına alan OVP (2024-2026) sağlıklı ve verimli dönüşümü öncelemektedir. Beklentilere yön verilmesi, öngörülebilirliğin artırılması ve yatırım ortamının iyileştirilmesi de öncelikler arasında bulunmaktadır. Enflasyonla mücadele ise en temel amaç olarak OVP’de yer almaktadır. Üretimde verimlilik, refahın adil dağılımı ve yapısal sorunların çözümüne ayrıca değinilen programda ihracatın teknoloji merkezli olarak geliştirilmesi hedeflenmektedir. İhracat merkezli büyüme modeliyle bağlantılı olan yukarıda değinilen hedeflerin Ar-Ge harcamalarıyla yakından ilgisi bulunuyor. 2002-2023 döneminde Ar-Ge’ye 151 milyar dolar harcayan Türkiye, OVP (2024-2026) döneminde 60 milyar dolarlık daha Ar-Ge yatırımı yapmayı planlamaktadır.
Teknoloji merkezli büyüme, üretim ve ihracat modeli Türkiye’nin sadece OVP (2024-2026) döneminde değil ilerleyen yıllarda da daha fazla öne çıkacak bir olgusudur. Orta gelir tuzağından refah artışı ve gelir dağılımındaki iyileşmenin sağlanmasıyla çıkabilecek olan Türkiye’nin yeni dönemde yüksek teknolojiye dayalı üretim tekniklerine ağırlık vermesi beklenebilir.
Avrupa’nın En Büyük Turizm Ülkesi
Beşerî sermayenin daha verimli kullanılması için finansal ve doğal kaynakların ekonomik aktiviteye daha fazla dahil edilmesi hedeflenmektedir. Yurt içi tasarrufların artırılması, kaynak dağılımının etkinliğinin sağlanması, sermaye piyasalarına erişimin kolaylaştırılması yoluyla finansal piyasaları daha etkin kullanmayı amaçlayan Türkiye finansal okuryazarlığı geliştirmek istiyor. İç finansal piyasalara daha fazla yabancı yatırımcı çekilmesi de OVP’nin vurguladığı bir diğer önemli alandır. 2002-2023 döneminde yaklaşık 266 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım çeken Türkiye yeni bir hedef belirlemiştir. 2024-2026 döneminde 50 milyar doları aşması beklenen doğrudan yabancı yatırımcıların daha yüksek bir düzeye ulaştırılması amaçlanmaktadır. Turizm gelirleri hedeflerinde de benzer hedefler OVP’de yer almaktadır. 2024-2026 döneminde yaklaşık 180 milyar dolar turizm geliri bekleyen Türkiye’nin Avrupa’nın en büyük turizm ülkesi olması amaçlanmaktadır. Salgın döneminde turizm sektörünü kapatmayan ve Avrupalı aktörlere kıyasla sağlık turizmini geliştiren Türkiye gelecek yıllarda bu alanda daha fazla kazanç sağlayabilir.
Doğal Felaketlere Hazırlık ve Yeniden İnşa
Maraş merkezli olarak meydana gelen depremin yaralarının hızla sarılması OVP’de sıklıkla vurgulanan noktalar arasında bulunuyor. Toplam 105 milyar dolarlık harcama öngörülen deprem bölgesinin yeniden inşası bir öncelik olarak programda vurgulanıyor. Ayrıca yeni doğal afetlere hazırlık için kamu kurumlarının daha hazırlıkla hale getirilmesi amaçlanıyor. İklim değişikliği nedeniyle gelecek yıllarda doğal afetlerin daha fazla meydana gelmesi beklenirken kamunun yeni önlemler alması tasarlanıyor. Alınacak önlemler arasında kentsel dönüşümün hızla tamamlanması, kamu kurumlarının daha koordineli çalışması ve afetlere daha hızlı müdahale edilmesi bulunuyor.
Genel hatlarıyla OVP (2024-2026) enflasyonla mücadeleyi temel alan, teknolojik dönüşümü önceleyen, finansal istikrarı kalıcı hale getirmeyi hedefleyen ve afetlerle daha etkin müdahaleyi amaçlamaktadır. Mevcut küresel ekonomik gidişata bağlı olarak Orta Vadeli Program, Türk ekonomisini daha öngörülebilir hale getirmek için tasarlanmış ve işleme alınmıştır.
[Yeni Şafak, 21 Eylül 2023]
