Türkiye’nin Muhtemel Eurofighter Alımı

Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler’in Türkiye’nin 40 adet Eurofighter Typhoon almak için görüşmeler yaptığını açıklaması ve akabinde de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Almanya ziyareti öncesi ve sırasında aynı hususu gündeme getirmesi, söz konusu uçakların Türk Hava Kuvvetlerinin ara çözüm savaş uçağı ihtiyacının karşılanması sürecinde bir dönüm niteliği taşıyabilir. Bilindiği üzere Türkiye Ekim 2021’de ABD’ye yeni F-16 uçakları ve modernizasyon kitlerinin alımı için bir talep mektubu iletmiş ancak geçen uzun süreye rağmen görüşmelerde somut bir ilerleme kaydedilememiştir. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısıyla NATO’nun öneminin artması ve Türkiye’nin savaş süresince oynadığı yapıcı rol Biden yönetimini anlaşmaya desteğini açıklamaya teşvik etse de başta ABD Kongresinde yükselen itirazlar olmak üzere çeşitli faktörler satışın gerçekleşmesini engellemektedir.

Diğer taraftan daha önce Türkiye ile İngiltere arasında Eurofighter uçakları üzerine çeşitli görüşmelerin gerçekleştiği bilinse de resmi olarak tedarik arzusu ilk kez dile getirilmiştir. Kamuoyunda Eurofighter uçakları bazen F-16 uçaklarının alınamaması halinde alternatif bir seçenek olarak tartışılmış bazen de F-16’ların yanında ayrıca envantere katılabileceği şeklinde değerlendirilmiştir Önümüzdeki süreçte F-16 ve Eurofighter uçaklarının tedarik süreçlerinin birlikte değerlendirileceği anlaşılıyor. Ancak F-16 alımı gerçekleşmeyip Eurofighter alımının sağlandığı bir durum ise yeni bir döneme işaret edecektir. Türkiye’nin Eurofighter konsorsiyumu ülkelerinden İngiltere ve İspanya ile iyi düzeyde savunma sanayii iş birliğinin bulunması Almanya’nın satışa yönelik itirazına karşın söz konusu süreci pozitif etkileyebilecektir.

Türkiye’nin dış kaynaktan, çok rollü (hava üstünlüğü, hava-kara görevleri vb.) 4.5 nesil uçak tedarik etme ihtiyacının birçok gerekçesi bulunuyor. Birincisi Türk Hava Kuvvetlerinin ana vurucu gücünü teşkil eden F-16 uçaklarının önemli bir kısmının eskimeye yüz tutmasıdır. F-16’ların 1980’lerin ikinci yarısından itibaren envantere girdiği düşünüldüğünde bu durum daha net anlaşılabilir. İkincisi Türkiye’nin içinde bulunduğu coğrafyada başta Yunanistan olmak üzere yoğun bir silahlanma eğiliminin bulunmasıdır. Tarihsel olarak hava kuvvetlerine özel bir yatırım yapan Atina yönetimi günümüzde envanterini Fransız Rafale ve F-16 Blok 70/72 uçakları ile zenginleştirmekte, F-35 alımı için de müzakerelerde bulunmaktadır. Üçüncüsü ise Türk Hava Kuvvetlerinin gelecekte başat unsuru olacak Milli Muharip Uçak KAAN’ın 2030’lardan itibaren envantere girecek olması ve ihtiyaç duyulan uçak sayısına ancak 2040’lara doğru ulaşılabileceğinin değerlendirilmesidir.

Eurofighter Typhoon uçaklarının yeni modellerinin (Trench 3/3A ve Trench 4) tedariki durumunda Türkiye önemli bir kabiliyet kazanacaktır. Zira Eurofighter bu yükseltmelerle günümüz harekat ortamının ihtiyaçlarını karşılayabilecek 4.5 nesil bir savaş uçağı niteliğini kazanmıştır. NATO standartları kapsamında düşünüldüğünde kabiliyet bakımından Eurofighter’ın üst modelleri Fransız Rafale’ın gelişmiş modelleri veya F-16 Blok 70/72 ile birlikte değerlendirilmektedir. Envanterinde F/A 18 ve Mirage gibi savaş uçakları bulunan Kuveyt 28 adet Eurofighter Trench 3A siparişi vermiş ve bunların teslimatı halen gerçekleşmektedir. Benzer şekilde envanterinde F-15E ve Rafale gibi uçaklar bulunan Katar da 24 adet yeni Eurofighter sipariş etmiş ve teslimatlar devam etmektedir. Bu kapsamda Türkiye bu uçakların gelişmiş modellerinden alabilir. Yine İngiltere’nin daha önce teklif ettiği gibi envantere hızlı bir şekilde kazandırılması amacıyla üst model uçakların yanında ikinci el savaş uçaklarının alındığı bir formülasyon da ortaya çıkabilir. Her durumda çeşitli formülasyonlar getirdiği maliyetlerle birlikte değerlendirilecektir.

Eurofighter’ın bugüne değin Türkiye’nin ana tercihi olmamasının ise çeşitli sebepleri bulunmaktadır. 2000’lerde Türkiye’ye proje ortağı olması teklif edilmiş ancak Ankara, Washington ile köklü savunma iş birliği ve F-35 projesi ortağı olması sebebiyle bu teklifi kabul etmemiştir. Türk Hava Kuvvetlerinin F-16’lar üzerinde yaklaşık kırk yıllık tecrübesinin bulunması ve envanterinin çok büyük oranda F-16’lardan oluşması söz konusu savaş uçaklarının ABD’den tedarikini öncelik yapmıştır. Buradan hareketle Türkiye Ekim 2021’de ABD’ye 40 adet F-16 Blok 70/72 savaş uçağı ile 80 adet modernizasyon kiti siparişini içeren talep mektubunu iletmiş ancak geçen uzun sürede somut bir ilerleme kaydedilememiştir. Satışa şiddetle karşı çıkan ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesinin eski başkanı Robert Menendez’in casusluk ve yolsuzluk suçlamalarıyla görevini kaybetmesi de bu durumu değiştirmemiştir. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısıyla NATO’nun öneminin tekrar anlaşılması ve Türkiye’nin savaş süresince oynadığı yapıcı rol Biden yönetimini satışı desteklemeye teşvik etse de Türk-Amerikan ilişkilerindeki çeşitli sorunların sürmesi ilerlemeyi engellemektedir. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Almanya’da Eurofighter hakkındaki açıklaması da Türkiye’nin bu süreçlerin uzamasından duyduğu rahatsızlığı gösteriyor. Alman bir gazetecinin sorusuna verdiği cevapta Cumhurbaşkanı Erdoğan, Almanya’nın Eurofighter savaş uçağı satmaması durumunda benzer kabiliyetlere sahip uçakların satışını yapan birçok ülkenin olduğunu belirtmiş ve S-400 alımıyla sonuçlanan hava savunma sistemi tedarik sürecini hatırlatmıştır.

Eurofighter savaş uçağı İngiltere, Almanya, İspanya ve İtalya’dan oluşan bir Avrupa konsorsiyumu uçağıdır. Bundan dolayı satış için bu dört ülkenin de onayı gerekiyor. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler açıklamasında İngiltere ve İspanya’nın satışı desteklediğini, yine bu ülkelerin itiraz eden Almanya’yı ikna etmek için çalıştıklarını belirtmiştir. Berlin yönetimi halihazırda Suudi Arabistan’a 48 adet Eurofighter uçaklarının satışını, Riyad yönetiminin Yemen’deki operasyonları sebebiyle engellemeye devam ediyor. Başta İngiltere olmak üzere konsorsiyum ülkelerinin ise savunma ekosistemine zarar verdiği gerekçesiyle bu durumdan oldukça rahatsız olduğu biliniyor. Çeşitli baskı ve lobi çalışmalarına rağmen geçtiğimiz aylarda Almanya Şansölyesi Scholz, Suudi Arabistan’a söz konusu satışın yakın bir gelecekte gerçekleşmeyeceğini ifade etmiştir. Scholz’un koalisyon ortaklarından Yeşiller’in de bu satışa yoğun muhalefeti bulunuyor. Diğer taraftan Türkiye’nin ise İngiltere ile havacılıkta, İspanya ile de deniz platformları alanında sürmekte olan iyi bir savunma iş birliği var ve bu durum süreci pozitif anlamda etkileyecektir. Yine de Almanya’nın tutumu nedeniyle anlaşmanın hızlı bir şekilde sonuçlanmayacağı tahmin edilebilir.