Kasım Süleymani neden Öldürüldü?

İran Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı Kudüs gücü komutanı Kasım Süleymani bu sabah saatlerinde Bağdat sınırları içerisinde öldürüldü. İran’ın en kritik isimleri arasında yer alan Süleymani’nin öldürülmesi tüm dünyaya son dakika kodu ile servis edildi. Peki yaşanan bu gelişme Ortadoğu’da nasıl bir yankı uyandıracak ve bölgesel gelişmeleri nasıl etkileyecek. SETA araştırmacısı Talha Köse, Süleymani’nin öldürülmesi ve beraberinde yaşanabilecek gelişmeleri Sabah.com.tr için değerlendirdi. İşte Talha Köse’nin açıklamaları:

ABD VE İRAN ARASINDAKİ GERİLİM NASIL TIRMANDI? 

Trump yönetimi Obama döneminde imzalanan nükleer anlaşmayı devre dışı bıraktı ve İran’a yeni yaptırımlar uygulamaya başladı. İran’a askeri olarak değil ama yaptırımlarla diz çöktürmek istedi. Basra Körfezinde İran’a ait bir gemiye el koydu ve İran da benzer şekilde İngiliz gemisine el koydu. Daha sonra Irak’ta ve protesto gösterileri başladı ve bu gösteriler hükümet ve İran karşıtı idi. Protestocular Basra’da ABD konsolosluğunu yaktı. İran bundan ABD’yi sorumlu tuttu ve en son Bağdatta ABD büyükelçiliğine yönelik saldırı oldu. Bu saldırı Trump yönetimi açısından bardağı taşıran son damla oldu ve böylesi bir karşılık verildi.

ABD saldırısında ölen İranlı general Kasım Süleymani kimdir?

ABD’nin Bağdat Havalimanında helikopterle düzenlediği saldırıda öldürülen İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani, Afganistan’dan Irak’a, Suriye’den Lübnan’a İran’ın bölgedeki politikalarını belirleyen en önemli isimlerden biri olarak biliniyordu.

ABD KASIM SÜLEYMANİ’YE YÖNELİK BU OPERASYONU NEDEN GERÇEKLEŞTİRDİ?

Temel tetikleyici Bağdat’da bulunan ABD büyükelçiliği saldırısı oldu. Devrim sonrası Tahran’da ABD büyükelçiliğinin 444 günlük işgali ABD’de Carter’ın başkanlığına malolmuştu. Trump yönetimi seçim yılında benzer bir gelişmenin olmaması için sert tepki verdi.

KASIM SÜLEYMANİ’NİN ÖLDÜRÜLMESİNİN ARDINDAN İRAN’IN TUTUMU NASIL OLACAK?

İran çok sert bir tepki vermek zorunda, aksi taktirde bu gerilimden geri adım attığı şeklinde anlaşılabilir. Bugüne kadar ABD’yi doğrudan hedef almıyordu ama bu yaklaşımını değiştirebilir. İsrail’i de hedef alabilir. Her iki seçenekte de bölgede daha fazla tırmanma ön görebiliriz.

KASIM SÜLEYMANİ VE HAŞDİ ŞAABİ’NİN BAŞKAN YARDIMCISI EL MÜHENDİS’İN ÖLÜMÜ BÖLGE İÇİN NE ANLAMA GELİYOR?

İran’ın bölgedeki vekalet savaşlarının komutanları idi bu iki isim. Özellikle Süleymani bölgedeki tüm ülkelerde bulunan İran yanlısı milislerini başı ve stratejik kurmay aklı idi. Bu aktörlerle çok yakın çalışan bir isimdi Süleymani. İran’ın bölgedeki en etkili aracı ise bu mezhepçi milis güçlerdir. İran’ın bölgedeki vekalet savaşları önemli ölçüde yara alacaktır. İran Devrim Muhafızları açışından ise büyük gerileme söz konusu olabilir.

KASIM SÜLEYMANİ SURİYE’DE ESAD REJİMİNE DE CİDDİ OLARAK DESTEK VERİYORDU. BU GELİŞME SURİYE’DEKİ DURUMU NASIL ETKİLEYECEK?

Süleymani, Suriye’deki rejim yanlısı milisleri ve mezhepçi milis ve Şebbihaları örgütleyenlerdendi. Lübnan Hüzbullah’ı da Süleymani kontrolünde rejim saflarında faaliye gösteriyordu ve rejimin direnmesine önemli ölçüde destek sağladılar. Eğer Rusya devreye girmemiş olsaydı, Esed Rejimi büyük yara alabilirdi ancak Süleymaninin devre dışı kalması Suriye’de daha çok Rusya’nın elini güçlendirecek bir hamledir. Suriye muhalefeti bu aşamada rejimi devirecek bir kapasiteye sahip değil.

İRAN IRAK’TA NASIL BİR SİYASET İZLEYECEK? IRAK’TAKİ İRAN NÜFUZU BUNDAN NASIL ETKİLENECEK?

İran’ın Iraktaki nüfuzu devam edecektir ancak bu nüfuzun şekli değişebilir. Devrim Muhafızlarına bağlı askeri ve ticari aktörler Irak’ta hem ekonomiyi hem de güvenlik sektörünü büyük ölçüde etkiliyorlar. Bu etkinin bir anda sona ermesini beklememek lazım. Nuri el Maliki gibi siyasetçilerin mezhepçi politikaları zaten Irak’ta devlet kapasitesini çökertti ve Sünnileri geriletti. Haşdı Şabi birlikleri daha fazla gerileyebilir. Bu durum Mukteda Sad’a bağlı Mehdi güçlerinin ve İran kontrolünde olmayan diğer mezhepçi milislerin önünü açabilir. Sonuçta İran etkisi sınırlansa da Irak’ta Şii hegemonya da fazla bir değişiklik olmasını beklememek lazım. ABD eğer doğru oyun kurabilirse Şii ve Sünnileri bir araya getirebilecek kurgu oluşturabilir. Bu tablo bu aşamada çok mümkün görünmüyor.

KASIM SÜLEYMANİ’NİN ÖLDÜRÜLMESİ TRUMP’IN İÇ SİYASETTEKİ ELİNİ GÜÇLENDİRİR Mİ?

Süleymani’nin öldürülmesi iç siyasette Trump’ın elini çok güçlendirir zira bunu ABD elçiliğine yapılan saldırının müsillemesi olarak sunacaktır. Ancak şunu unutmamak gerekir ki, Trump yönetimi Ortadoğu’da yeni bir sıcak çatışmanın parçası olmak istemiyordu bu saldırı ABD’yi tekrar sıcak bir savaşa çekebilir ve ABD bölgesel gerilimin merkezinde olamaya başlayabilir. İsrail lobisi ve İran karşıtı Körfez Arap devletleri de ABD’ye destek verebilirler. Seçim sürecine İran ile sıcak çatışma ile girmek de ABD’de milliyetçi hisleri körükleyeceği için Trump’ın işine yarayabilir. Öte yandan Obama döneminin bürokratları ve bazı Demokrat siyasetçiler Trump’ı ülkeyi gereksiz savaşa sürüklüyorsun diye suçlamaya başladılar bile.

Süleymani’nin öldürülmesinin ardından gözler ABD’nin Irak’taki askeri varlığına çevrildi 

İran Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin ABD saldırısında öldürülmesinden sonra Tahran’ın misilleme yapma ihtimalinden dolayı dikkatler, ABD’nin Irak’taki askeri üslerine çevrildi. 

YAŞANAN BU SALDIRI SONRASINDA ABD’NİN ORTADOĞU’DAKİ ASKERİ VARLIKLARININ AÇIK BİR HEDEF HALİNE GELECEĞİ İFADE EDİLİYOR. İRAN, ABD’YE BİR MİSİLLEMEDE BULUNABİLİR Mİ? 

Bu saldırı sonrası İran ABD’yi, İsraili veya Suudi Arabistanı doğrudan hedef alabilir. Daha muhtemel hedef ABD üsleri olabilir ancak her halükarda gerilimi daha da artıracak ve doğrudan çatışmaya sürükleyebilecek bir potansiyel mevcut

ABD VE İRAN ARASINDA EKONOMİK AMBARGOLAR ÜZERİNDEN DE CİDDİ BİR PROBLEM VARDI. BU YENİ GELİŞME BÖLGEDE EKONOMİK OLARAK NASIL YANKI UYANDIRACAK? 

Gelişme bölgede ekonomiyi çok olumsuz etkileyecektir. Zaten Irak’ya devam eden protestolar ve ekonomik gerilemeler ve İran’a yönelik ambargo ekonomi ve ticareti olumsuz etkilemişken şimdi bölgeselleşen kriz daha da olumsuz bir dönüşüme ve daha derin ekonomik problemlere neden olacaktır. Petrol fiyatlarının hızla artmasını bekleyebiliriz. Körfez de bir sıcak çatışma ise diğer petrol üreticisi ülkelerin ihracat kapasitesini kısıtlayacaktır. Özellikle gelişmekte olan ülkeler bu durumdan daha fazla etkilenecektir. Türkiye’nin İran ve Irak ile olan ticareti de olumsuz etkilenecektir.

ABD BAŞKANI TRUMP DAHA ÖNCE YAPTIĞI AÇIKLAMALARDA SURİYE VE IRAK’TAN ABD ORDUSUNUN TAMAMEN ÇEKİLECEĞİNİ AÇIKLAMIŞTI. BU YAŞANAN YENİ GELİŞME SONRASINDA ABD BÖLGEDEN ÇEKİLME PLANLARINI RAFA MI KALDIRACAK? 

Bu olaydan sonra eğer İran geri adım atmazsa, ki İran’ın böyle bişey yapacağını sanmıyorum, ABD’nin bölgeden çekilmezi zorlaşmıştır. Bölgedeki askeri varlığını artırmak durumunda olacağı yeni bir döneme girdik.

[Sabah, 3 Ocak 2020]

5 Soru: Kasım Süleymani’nin Öldürülmesi İran için ne İfade Ediyor? Cevaplar için aşağıdaki görseli tıklayabilirsiniz: