Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının kesişim noktasında bulunan İstanbul, 16 milyonluk nüfusuyla birçok ülkeden daha büyük bir şehir. Yunanistan, Bulgaristan, Gürcistan ve Azerbaycan gibi komşu ülkelerden nüfus olarak daha büyük olan İstanbul, farklı milliyetlerin yaşadığı kadim bir bölge. Türkiye nüfusunun yüzde 20’sini ve ekonomisinin yüzde 30’dan fazlasını oluşturan İstanbul; üretim, ticaret ve turizm gibi birçok alanda başat konumda. 2002-2023 arasında toplam gelirini 73,5 milyar dolardan 287,3 milyar dolara taşıyan İstanbul pek çok ülkeden daha fazla milli gelire sahiptir. Yirmi yılda yapılan altyapı yatırımlarının yansıması olarak kültürel bir turizm merkezine dönüşen şehir doğrudan yabancı yatırımcılarında çekim merkezi haline geldi. Türkiye’nin sahip olduğu doğrudan yabancı yatırımcı stokundan 100 milyar doların üzerinde pay alan İstanbul kamu yatırımlarının merkezinde bulunuyor. Avrupalı ülkelerin Türkiye yatırımlarından yıllık ortalama yüzde 50 pay alan İstanbul birçok ülkeden daha fazla yatırım çekiyor. Turizm ve ticaret açısından da büyük potansiyel taşıyan şehir 2022’de 16 milyon turist ağırlarken 100 milyar dolara yakın ihracat gerçekleştirdi.
TURİZMİN CAZİBE MERKEZİ OLDU
1990’da 1,98 milyon turist ağırlayan İstanbul 2002’de 2,69 milyon turist sayısına ulaştı. 2010’da 6,48 milyona yaklaşan turist sayısı, 2019’da 14,9 milyona erişerek tarihi bir rekora imza attı. 2022’de 16 milyon turist ağırlayan şehir; İsrail, Norveç, Arjantin, Finlandiya ve Katar gibi ülkelerden daha fazla turist çekti. Benzer bir eğilim turizm gelirlerinde de yaşandı. 2002’de 2,43 milyar dolar olan İstanbul’un turizm geliri 2022’de 13,77 milyar dolara ulaştı. Mısır gibi önemli bir turizm ülkesinden daha fazla turizm geliri elde eden İstanbul, Avrupa’da Paris ve Londra’dan sonra en fazla turist ağırlayan şehir oldu. Rus, Alman, İngiliz, Arap ve daha birçok milletin turizm cazibe merkezine dönüşen İstanbul sağladığı otel hizmetleriyle küresel sıralamalarda üstlere yükseldi. Rusya, İran ve Almanya gibi ülkelerden bir milyonun üzerinden turist ağırlayan İstanbul ABD, İngiltere, Fransa ve İsrail gibi ülkelerden de turist çekti. 754 konaklama tesisine sahip bir şehir olarak İstanbul’da Eyüp, Fatih ve Şişli gibi ilçeler en fazla turist çeken bölgeler olarak öne çıktılar. Turist sayısı ve geliri açısından birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeyi geriden bırakan İstanbul, yeni açılan havalimanıyla 200 milyondan fazla yolcu ağırlamaya hazırlanıyor. 2025’te tam kapasiteye ulaştığında hem merkezi bütçeye hem de İstanbul ekonomisine büyük katkısı olacak İstanbul Havalimanı dünya havalimanları arasındaki yerini de güçlendirecektir.
KÜRESEL TİCARETTE BİRÇOK ÜLKEYİ GERİDE BIRAKTI
2002’de Türkiye’nin toplam ihracatı 36 milyar dolar iken bunun yaklaşık 21 milyar dolarını İstanbul gerçekleştiriyor. 2010’da 51,4 milyar dolara ulaşan İstanbul’un ihracatı 2022’de 100 milyar dolar sınırına erişerek büyük bir başarı gösterdi. Aynı zamanda en büyük ithalat yapan şehir olarak İstanbul ticaretin gelişmesine büyük katkı sundu. 2022’de ulaşılan 100 milyar dolarlık ihracatı birçok ülkenin de -İstanbul ile kıyaslandığında geride kalmasına neden oldu. Arjantin, Portekiz, Kuveyt, İsrail, Yunanistan, Mısır ve Yeni Zelanda gibi ülkelerden daha fazla ihracat yapan İstanbul, milli gelirine kıyasla ticarette küresel bir merkez haline geldi. Mısır ve Yunanistan gibi ülkelerin iki katından daha fazla ihracatı yapan İstanbul diğer il ve bölgelerle entegre konumuyla Türkiye’deki çekim merkezi konumunu da güçlendirdi. Türkiye ortalamasından daha fazla gelir elde eden ve bu açıdan da birçok ülkeyi gerisinden bırakan İstanbul, satın alma gücü açısından birçok Avrupa ülkesini geride bıraktı. İstanbul’a uluslararası şirketler yatırım yaparken Türk firmaları da İstanbul’un potansiyelinden yararlanmak için şehre geldiler. Toplam şirket sayısı ve yabancı firma stokuyla birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeyi geçen İstanbul, turizmde yakaladığı tarihi başarıyı dış ticarette de gösterdi. Bugün Türkiye ekonomisinin yüzde 30’dan fazlasını oluşturan İstanbul, 2023’de ihracatını 106 milyar dolara ve turizm gelirini 17,5 milyar dolara çıkarmaya hazırlanıyor.
EKONOMİK POTANSİYELİ YÜKSELMEYE DEVAM EDİYOR
İstanbul’un toplam geliri 2002-2023 arasında yüzde 400’den fazla artarak 287 milyar dolara ulaştı. 2027’de 406 milyar dolar ve 2030’da 520 milyar dolarlık hacme ulaşması beklenen İstanbul’un yeni yatırımları çekmesi muhtemel görünüyor. 2023’de Türkiye’nin çekeceği 15 milyar dolarlık yabancı yatırım içerisinde en büyük paha sahip olan İstanbul’un potansiyeli daha açık görülebilir. Satın alma gücü açısından 2023’te 1 trilyon dolarlık hacmiyle İsveç, Romanya, Şili, Hong Kong, İsrail ve Portekiz’i geriden bırakan İstanbul 16 milyonluk nüfusuyla üretim yapmaya devam ediyor. Asya, Avrupa ve Afrika gibi kıtaları coğrafi olarak birbirine bağlayan İstanbul, Türkiye’de istihdamın da en fazla olduğu şehir olarak öne çıkıyor. 2023’te 6 milyondan fazla istihdama sahip olan İstanbul, Türkiye’deki toplam istihdamın yüzde 20’ye yakınını oluşturuyor. Hizmetler sektörü ağırlık yapısı ve en büyük imalat sanayii istihdam şehri olmasıyla İstanbul, Türkiye’nin küresel bir markası olarak güç kazanıyor. Özellikle ulaşım imkânlarının gelişmesi ve kamu yatırımlarıyla gelişen şehir milyonlarca kişinin hareket halinde olmasını sağlıyor. 2030’da 1,6 trilyon dolara erişmesi beklenen İstanbul’un toplam satın alma gücü şehrin potansiyel taşıdığına başka bir işaret olarak görülebilir. Ancak şehirleşme açısından yapılacak yatırımların daha koordineli şekilde yeniden ele alınması İstanbul’un potansiyelini daha küresel hale getirebilir.
[Yeni Şafak, 4 Nisan 2023]
