Bildiğiniz gibi enflasyon problemi bir süredir can sıkıyor. Nitekim bu yıl çift hanelere alelacele tırmanan tüketici enflasyonu, Nisan ayında %11,87 ile zirveyi görmüş, Mayıs’ta da ufacık bir gerilemeyle %11,72 olarak gerçekleşmişti. Pazartesi günü açıklanan Haziran verisi ise, yıllık fiyat artışının elle tutulur bir hafifleme sergileyerek %10,9 olduğu haberini verdi. Beklentileri ileride bırakan bu rakam, gelişim açısından bir yandan olumluyken, seviye bazında ise halen psikolojiye iyi gelmeyen basamaklarda oturuyor.
O halde bugün enflasyonun yaşadığı son gelişmelerin perde arkasını anlamaya ve bundan sonrasına bakmaya çalışalım.
AYLIK ENFLASYON EKSİDE
Bu bağlamda öncelikle Haziran ayında fiyatların Mayıs’a göre %0,27 düşüş kaydettiğini belirtmekle başlayayım. Bu gelişme neticesinde de, yıllık enflasyonda %10,9’a ulaşmış bulunuyoruz. Peki Haziran döneminde kaydedilen bu oranın dinamikleri nedir diye sorduğumuzda ise, harcama grupları bazındaki temel değerlendirme kısaca aşağıdaki mesajları veriyor:
Bir kere, yıllık enflasyonda gıda fiyatları yine rahatsız etmeyi sürdürüyor. Evet, grupta Mayıs’a göre bir hız kaybı var ancak %10,9’luk enflasyonun 3,1 puanı, bu dönemde fiyatları %14,34 artan gıda ve alkolsüz içecekler kaleminden geliyor.
Bununla birlikte, Haziran’da aylık enflasyonun negatif gelmesine de, yıllığın gerilemesine de aynı grup ağırlıklı katkı sağlamış gözüküyor.
DOMATES JESTİ
Bu kapsamda ise karşımıza baş aktör olarak domates çıkıyor. Zira hesaplar, fiyatında bir ayda %41,9 düşüş yaşanan domatesin, gıdanın zayıflamasında kritik rol oynadığını söylüyor. Tabii bu grupta yumurta, patates, süt, taze fasulye gibi fiyatları düşen diğer maddeler de göze çarpmıyor değil ancak bunlar “aylık” aşağı yönlü etki açısından toplasanız bir domates yapmıyor.
Öte yandan yanlış anlaşılmasın; domates Haziran’da “yıllık” enflasyona katkı vermeyi de tabii ki sürdürüyor. Bununla birlikte, ondan daha etkili enflasyonist baskı yapanlar da var. Bunların başında ise et çeşitleri geliyor.
OTOMOBİLLER VE YAKITLARI
Gıda faslını kapattığımızda, yıllık enflasyona Haziran ayında en büyük ikinci katkı veren kalem ise, ulaştırma olarak karşımıza çıkıyor. Zira bu dönemde yıllık %14,07 artış kaydeden ulaştırma fiyatlarının enflasyona etkisi tam 2,3 puan… Durumun baş müsebbipleri ise, otomobiller ve yakıtları.
Tabii Mayıs’tan Haziran’a bu grupta da bir aylık düşüş ve yıllık yavaşlama olduğunu ekleyeyim. Buna ise, başta dizel otomobil olmak üzere, mazot ve benzin gibi enerji fiyatlarındaki aylık gelişimler katkıda bulunmuş görünüyor.
İşte böylelikle gıda ve ulaştırmayı bir araya getirince, zaten söz konusu yıllık enflasyonun kabaca yarısını açıklamış bulunuyoruz. Buna ek olarak, Haziran yıllık enflasyonunun 3. en büyük ayağını ise, alkollü içecekler ve tütün grubu oluşturuyor. Nitekim burada yaşanan %21,7’lik güçlü fiyat artışı neticesinde, ilgili dönemde sepete 1,3 puanlık enflasyon katkısı atılmış bulunuluyor.
Sonuç olarak ise Haziran fiyat gelişmeleri bu şekildeyken, baz etkisini göz önüne aldığımızda enflasyonda Temmuz’da da bir iyileşme gelmesi mümkündür. Bu aşağı yönlü eğilimin, sonrasında devam etmesi ise zor… Elbette bu kapsamda, gıda fiyatlarındaki gelişmelerin kritik rol oynamayı sürdüreceğine de şüphe yok. Dolayısıyla son dönemde gıdayla ilgili alındığını gördüğümüz bazı tedbirlerin etkilerini de önümüzdeki dönemde tartıyor olacağız. Ayrıca son zamanlarda sakinleşen kurla ilgili gelişmeler de, her zamanki gibi yine odağımızda olacak. Öte yandan enflasyon gelişiminde mevcut ve müstakbel seyri ilgilendiren en köklü meselelerden birinin ise, beklentilerdeki bozulmayı onarmak olduğunu ifade edebilirim.
[Yeni Şafak, 5 Temmuz 2017]
