Analiz: Cumhurbaşkanlığı Sistemi

Analiz Türk tipi parlamenter sistemin kırk yıla yakındır tartışılan krizini aşmaya yönelik ortaya çıkan Cumhurbaşkanlığı sisteminin anayasal tasarımına odaklanmaktadır.

Türkiye’de siyasal sistemin anayasal dönüşümü uzun yıllardır tartışılıyor. Siyasal sistem ve hükümet modelinin değişmesi talebi 1970’lerden itibaren sağ siyasal parti ve aktörler tarafından dile getirildi. Değişim talebinin odağını vesayetçi parlamentarizm ve zayıf koalisyon hükümetlerinin yol açtığı sorunlardan kurtulma çabası oluşturdu. Bu nedenle Türkiye’de bürokratik vesayeti ortadan kaldırmak, siyasetin demokratikleşmesini sağlamak, milletin iradesini yönetime daha iyi aktarmak, siyasal ve ekonomik istikrarı sağlamak, yönetimde çift başlılığı sonlandırmak, hızlı ve etkin yönetimi yaşama geçirmek için yeni hükümet sistemine ihtiyaç duyulduğu hükümet sisteminin dönüşümünü savunan aktörlerce yıllarca dile getirildi.

Cumhurbaşkanlığı sistemi 15 Temmuz FETÖ darbe girişimi sonrasında siyaset sahnesinde ortaya çıkan uzlaşmanın en önemli ürünü olarak görülebilir. Üzerinde uzlaşılan bu sistemin anayasal tasarımında iki önemli hususun göz önünde bulundurulduğu anlaşılmaktadır:

İlki geçmişte yaşanan siyasal krizlerin bir kez daha yaşanmaması için Cumhurbaşkanlığı sistemi, Türkiye’ye özgü bazı düzenlemeler içermektedir.

İkincisi ise başkanlık sistemini uygulayan ülkelerde yaşanan sistem içi krizleri aşmaya yönelik iyileştirme önerilerinden yararlanılmıştır.

Anayasa değişikliği önerisinde Cumhurbaşkanlığı sistemi biçiminde adlandırılan yeni hükümet sistemi yasama, yürütme ve yargı ilişkilerinin düzenlenmesi bakımından “başkanlı” hükümet modeline göre hazırlanmıştır. Rasyonelleştirilmiş bir hükümet sistemi arayışından hareket eden Cumhurbaşkanlığı sistemi yasama ve yürütme organının seçimleri, seçimlerin yenilenme biçimi, yürütmenin görevleri, yargıya ilişkin bazı düzenlemeler, cumhurbaşkanı ve bakanların yargılama ve soruşturma usulleri, cumhurbaşkanı yardımcıları, cumhurbaşkanının kararname yetkisi, bütçenin onaylanması gibi birçok hususta yeni bir anayasa tasarımını ortaya koymaktadır.

Etiketler: